Zarządzanie zasobami ludzkimi nieodłącznie wiąże się z pojęciem jednostki zatrudnienia. W niniejszym artykule omówimy, czym jest jednostka zatrudnienia, jakie formy zatrudnienia obejmuje, jakie podstawy prawne regulują tę materię, jak dokumentować zatrudnienie i na co zwracać uwagę, oraz jakie są zasady zatrudniania i zwalniania pracowników. Ponadto, spojrzymy na rolę jednostki zatrudnienia w zakładzie pracy, w gospodarce oraz jak ewentualne zmiany mogą wpływać na te obszary.
Pojęcie jednostki zatrudnienia
Jednostka zatrudnienia to termin często używany w kontekście analiz ekonomicznych, statystyk i zarządzania zasobami ludzkimi, odnoszący się do jednej osoby zatrudnionej w pełnym wymiarze godzin. Pojęcie to służy do pomiaru zatrudnienia i poziomu pracy, pozwalając na ocenę i analizę sytuacji na rynku pracy.
Formy zatrudnienia
W ramach jednostki zatrudnienia mogą występować różne formy zatrudnienia. Należą do nich: umowa o pracę, umowa zlecenie, umowa o dzieło oraz samozatrudnienie.
Umowa o pracę
Umowa o pracę jest najbezpieczniejszym i najbardziej stabilnym rodzajem zatrudnienia, jednocześnie obarczonym największą ilością obowiązków. Przed jej zawarciem, pracodawca zobowiązany jest do zapoznania pracownika z warunkami pracy, wymiarem czasu pracy, wynagrodzeniem oraz prawami i obowiązkami pracownika.
Zlecenie i umowa dzieło
Umowa zlecenia i umowa o dzieło to formy zatrudnienia na podstawie umów cywilnoprawnych, na mocy których zleceniodawca zleca wykonawcy wykonanie określonej czynności. Najważniejszą różnicą między nimi jest to, że umowa o dzieło ma charakter wynikowy (zleceniobiorca zobowiązuje się do osiągnięcia konkretnego rezultatu), podczas gdy umowa zlecenia ma charakter procesowy (zleceniobiorca zobowiązuje się do wykonywania określonych działań).
Samozatrudnienie
Samozatrudnienie to forma zatrudnienia, w przypadku której osoba wykonuje pracę na własny rachunek, nie będąc związana stosunkiem pracy z innym podmiotem. Samozatrudnienie obejmuje zarówno jednoosobową działalność gospodarczą, jak również rolnictwo, wolne zawody czy działalność artystyczną.
Podstawy prawne definiujące jednostkę zatrudnienia
Jednostka zatrudnienia jest zdefiniowana w wielu aktach prawnych, w tym w Kodeksie pracy, aktach wykonawczych (rozporządzeniach), a także w szeregu innych ustaw, w tym Ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, Ustawie o służbie publicznej, czy Ustawie o działalności gospodarczej. Definicja ta precyzuje formy zatrudnienia, zasady przyjmowania do pracy, sposób prowadzenia dokumentacji oraz zasady zwalniania pracowników.
Wprowadzenie do evidencji zatrudnienia
Ewidencja zatrudnienia polega na prowadzeniu przez pracodawcę dokumentów dotyczących zatrudnionych pracowników. Ma ona na celu dokumentowanie przebiegu ich zatrudnienia i jest jednym z podstawowych obowiązków pracodawcy.
Kiedy dokumentować zatrudnienie
Obowiązki pracodawcy w zakresie dokumentowania zatrudnienia zaczynają się od momentu nawiązania stosunku pracy. Każda umowa o pracę powinna być zapisana na piśmie, a pracodawca powinien prowadzić osobowe akta pracownika oraz inne dokumenty związane z zatrudnieniem, takie jak ewidencja czasu pracy, rozliczenia z ZUS czy ewidencja szkoleń.
Co zawierać powinien dokument zatrudnienia
Podstawowy dokument zatrudnienia, czyli umowa o pracę, powinien zawierać między innymi: określenie stron, rodzaju umowy, warunków pracy i płacy, obowiązków pracowniczych, daty zawarcia umowy i, jeśli jest to przewidziane, daty jej wygaśnięcia. Ponadto, dokument ten powinien zawierać klauzule związane z poszanowaniem praw własności intelektualnej, zasad ochrony danych osobowych, obowiązkiem lojalności wobec pracodawcy czy z zakazem konkurencji po zakończeniu stosunku pracy.
Rola jednostki zatrudnienia w zakładzie pracy
Jednostka zatrudnienia odgrywa kluczową rolę w zakładzie pracy. W małych i średnich przedsiębiorstwach stanowi podstawę działalności, umożliwiając realizację zadań biznesowych. W dużych firmach służy do pomiaru efektywności pracy i kosztów zatrudnienia. Pozwala też na planowanie przyszłych potrzeb zasobów ludzkich, analizę struktury zatrudnienia, ocenę dynamiki zmian liczby pracowników i ich wpływ na wyniki finansowe firmy.
Czynniki wpływające na jednostkę zatrudnienia
Czynniki zewnętrzne
Na jednostkę zatrudnienia wpływ mają różne czynniki, zarówno zewnętrzne jak i wewnętrzne. Wśród czynników zewnętrznych można wyróżnić m.in. sytuację na rynku pracy, zmiany gospodarcze, przepisy prawne czy zmiany technologiczne.
Czynniki wewnętrzne
Wśród czynników wewnętrznych wpływających na jednostkę zatrudnienia można wskazać m.in. politykę personalną firmy, strukturę organizacyjną, strategię rozwoju czy poziom zaawansowania technologicznego przedsiębiorstwa.
Zasady zatrudniania i zwalniania pracowników
Zarządzanie jednostką zatrudnienia wiąże się z koniecznością respektowania określonych zasad, które regulują procesy zatrudniania i zwalniania pracowników. Zatrudnianie pracowników jest ściśle związane z przepisami prawa pracy, które określają m.in. kryteria zatrudnienia, obowiązki pracodawcy wobec pracownika, prawa pracownika oraz sankcje za niewłaściwe traktowanie pracownika.
Rola jednostki zatrudnienia w gospodarce
Jednostka zatrudnienia odgrywa kluczową rolę w gospodarce. Jej wartość, wyrażona jako liczbę pełnoetatowych stanowisk pracy, stanowi podstawę wyliczeń statystycznych związanych z rynkiem pracy. Informacje te są niezwykle ważne zarówno dla decydentów politycznych, jak i ekonomistów, jako podstawa do tworzenia prognoz gospodarczych czy planowania polityki społecznej.
Zmiany w jednostce zatrudnienia a prawo pracy
Zmiany organizacyjne
Zmiany w jednostce zatrudnienia mogą wynikać z decyzji pracodawcy dotyczących organizacji pracy. Takie decyzje, mimo że często konieczne dla funkcjonowania firmy, mogą wpływać na warunki zatrudnienia pracowników i wymagają zgodności z prawem pracy.
Zmiany personalne
Zmiany w strukturze zatrudnienia wynikają też z decyzji pracowników. Może to być np. przejście na część etatu, dłuższy urlop, przechodzenie na emeryturę. Wszystkie te zmiany mają wpływ na jednostką zatrudnienia oraz na warunki zatrudnienia pozostałych pracowników.
Zmiany prawne
Zmiany w prawie pracy, takie jak nowe regulacje dotyczące czasu pracy, płacy minimalnej czy praw pracowniczych, również przekładają się na kształtowanie jednostek zatrudnienia. Dlatego zarówno pracodawcy, jak i pracownicy, powinni być na bieżąco z obowiązującymi przepisami.
