Coraz częściej słyszeliśmy termin „praca nakładcza”. Ale czy wiemy, co on dokładnie oznacza? Poniżej postaramy się szczegółowo rozwikłać tę kwestię, zabierając naszych Czytelników w fascynujące, rzadko omawiane zakamarki swiata pracy.
Pojęcie pracy nakładczej
Praca nakładcza to taka forma zatrudnienia, gdzie wynagrodzenie uzależnione jest od ilości wykonanego zadania, a nie od czasu poświęconego na wykonanie pracy. Nie ma tu znaczenia, czy dana osoba będzie pracowała godzinę, czy osiem – ważne jest, ile efektywnie wyprodukuje. Warunki takiej współpracy regulowane są zazwyczaj przez umowę między pracodawcą a pracownikiem. Warto także pamiętać, że praca nakładcza to nie tylko produkcja, ale również usługi, choćby takie jak tłumaczenia, pisanie tekstów, czy programowanie.
Historia pracy nakładczej
Prace nakładcze w przeszłości
Praca nakładcza to nie wynalazek naszych czasów. Już w starożytnym Rzymie spotkać można było słynne tablice cenariusza, które określały stawkę za konkretny wyrób lub usługę. W średniowieczu natomiast było to powszechny model pracy wśród rzemieślników. Wojewoda, zakładając gildię, zatwierdzał stawki za konkretne prace, które rzemieślnik mógł potem wykonać według własnego uznania.
Przemiany pracy nakładczej na przestrzeni wieków
Wraz z początkiem ery przemysłowej, praca nakładcza przeżyła swój renesans. Fabryki, które powstawały na szeroką skalę, musiały produkować towar w jak najkrótszym czasie, a zasada wynagrodzenia za produkt zapewniała efektywność i tempo produkcji. W XX wieku, ze względu na rosnącą rolę związków zawodowych oraz praw pracowniczych, praca nakładcza zaczęła stopniowo ustępować miejsca pracy etatowej, choć nadal w niektórych branżach była nadal obecna.
Sposoby organizacji pracy nakładczej
Rodzaje umów przy pracach nakładczych
W zależności od specyfiki wykonanej pracy, istnieje kilka typów umów dotyczących pracy nakładczej. W praktyce najczęściej spotykane są umowy zlecenie oraz umowy o dzieło. Obie umowy mają swoje zalety i wady z perspektywy zleceniodawcy i zleceniobiorcy, w zależności od konkretnej sytuacji, znaczenia ma jednak fakt, że praca nakładcza jest zawsze ściśle określona w umowie – zarówno pod względem zakresu naszych obowiązków, wymaganego produktu, jak i wynagrodzenia za tę pracę.
Zakres obowiązków pracownika a praca nakładcza
Jeszcze jedna istotna rzecz dotycząca pracy nakładczej to fakt, że zleceniobiorca ma stosunkowo dużą niezależność w stosunku do pracodawcy. Poza warunkami określonymi w umowie, pracownik ma bowiem pełną swobodę w organizacji swojej pracy, a pracodawca nie ma wpływu na to, w jaki sposób pracownik realizuje swoje zadania. Tym samym, praca nakładcza może być atrakcyjna dla osób ceniących sobie pewną swobodę.
Praca nakładcza w różnych branżach
Prace nakładcze w przemyśle
W przemyśle praca nakładcza jest nadal bardzo powszechna – zwłaszcza w przemyśle ciężkim, gdzie produkcja opiera się na wytworzeniu określonej ilości jednostek danego produktu. Praca nakładcza obecna jest także w przemyśle lekkim – na przykład w branży odzieżowej, gdzie wynagrodzenie często zależy od liczby uszytych sztuk odzieży.
Praca nakładcza w sektorze usług
Także sektor usług nie jest obcy praktyce pracy nakładczej. Można jako przykład przytoczyć branżę tłumaczeniową, gdzie wynagrodzenie tłumacza zależy od liczby przetłumaczonych stron lub słów, a nie od czasu poświęconego na realizację zlecenia. Podobnie jest w przypadku wielu wolnych zawodów, takich jak programowanie, gdzie wynagrodzenie zależy od liczby napisanych linii kodu, a nie od czasu spędzonego przy komputerze.
Zalety i wady pracy nakładczej
Aspekty pozytywne pracy na wydajność
Praca nakładcza ma wiele zalet, zwłaszcza dla pracownika. Przede wszystkim daje ona możliwość zarobienia większej sumy pieniędzy w niższym czasie – przynajmniej teoretycznie. Wszystko zależy bowiem od efektywności pracy danego pracownika. Kolejnym atutem jest większa niezależność w zakresie decydowania o formie i miejscu wykonywania pracy. Wielu pracowników ceni sobie tę formę zatrudnienia również za to, że pozostawia ona pole do demonstracji swoich umiejętności i ambicji.
Potencjalne problemy związane z pracą nakładczą
Praca nakładcza ma jednak i swoje minusy. Przede wszystkim, praca nakładcza często pociąga za sobą brak stabilności finansowej – wynagrodzenie zależy bowiem od liczby wykonanych prac, co w niektórych przypadkach może prowadzić do przeciążenia i stresu. Kolejnym minusem może być fakt, iż często praca nakładcza nie daje pełnych praw pracowniczych, jak na przykład płatny urlop, świadczenia zdrowotne itp.
Regulacje prawne dotyczące pracy nakładczej
Polskie prawo a praca nakładcza
W Polskim prawie praca nakładcza jest dopuszczalna i dobrze uregulowana prawnie. Choć nie daje ona pełnych praw pracowniczych, to jednak obowiązują pewne minimum – na przykład pracodawca nie może zmuszać pracownika do pracy ponad limit godzinowy określony prawem pracy. Ponadto, praca nakładcza powinna być odpowiednio wynagradzana – niezależnie od tego, czy wynagrodzenie jest stałe za sztukę, czy też zależy od efektów.
Praca nakładcza w prawie międzynarodowym
Podobnie jak w Polsce, również w prawie międzynarodowym mówi się o spotykanym w różnych formach systemie pracy nakładczej. Organizacja Międzynarodowa Pracy (ILO) od lat wydaje różnego rodzaju zalecenia dotyczące takiej formy zatrudnienia, zwracając uwagę na konieczność zabezpieczenia praw pracownika.
Praca nakładcza jest więc zaskakująco kompleksowym i fascynującym tematem, za którego poznaniem kryje się wiele ciekawych aspektów świata pracy. Mimo swoich wad i zalet, bez wątpienia jest formą zatrudnienia, która pozostaje obecna na rynku pracy i niezaprzeczalnie ma swoje miejsce na współczesnym rynku pracy.
